O tym, że właściwe oświetlenie jest istotne dla zdrowia człowieka, a zwłaszcza jego wzroku nie trzeba nikomu przypominać. Wybierając oświetlenie do zakładu pracy, biura, pracowni lub własnego mieszkania stoimy przed dylematem. Ogromny wybór sprzętu oświetleniowego dostępnego na rynku może dezorientować. Żarówki tradycyjne, świetlówki zwykłe i energooszczędne, lampy halogenowe i lampy LED. Trudno porównać ich parametry, a co dopiero określić, czy będą odpowiadały potrzebom. Czy jest jakiś prosty wzór jak obliczyć natężenie światła w pomieszczeniu?
Natężenie oświetlenia
Natężenie oświetlenia w luksach to, zgodnie z definicją, gęstość strumienia świetlnego padającego na daną powierzchnię. Oblicza się je, dzieląc wielkość strumienia świetlnego wyrażoną w lumenach przez powierzchnię wyrażoną w m² przy założeniu, że ta powierzchnia jest jak najmniejsza. Tego założenia nie biorą pod uwagę powszechnie spotykane w Internecie przeliczniki. To samo źródło światła umieszczone dwa razy dalej oświetli daną powierzchnię czterokrotnie słabiej. Ważny jest także kąt padania promieni. Promienie światła padające prostopadle do powierzchni oświetlą ją lepiej niż w przypadku źródła światła umieszczonego z boku. Istotna jest także oprawa, w której umieścimy źródło światła oraz przeszkody znajdujące się na drodze promieni świetlnych. Ta sama żarówka umieszczona w mlecznym kloszu da mniejsze natężenie światła. Proste podzielenie lumenów emitowanych przez oświetlenie przez powierzchnię może dać natężenie oświetlenia znacząco mniejsze od rzeczywistego, daje jednak szacunkowe rozeznanie co do minimalnych potrzeb dla danego pomieszczenia. Wymagane natężenie oświetlenia dotyczy zwłaszcza stanowisk pracy, co oznacza, że całe pomieszczenie nie musi, a nawet nie powinno być oświetlone równomiernie.
Kto ma zadbać o oświetlenie w miejscu pracy?
Kodeks Pracy (tekst jednolity – Dz.U. 2019 poz. 1040) nakłada na pracodawcę zapewnienie odpowiednich warunków pracy, do których należy również właściwe oświetlenie. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 7 czerwca 2019 r. poz. 1065) oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity – Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) stanowią, że w miejscach pracy stałej pracodawca ma obowiązek zapewnić oświetlenie dzienne dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy i wymaganej dokładności. Na pracodawcy spoczywa też obowiązek zapewnienia sztucznego oświetlenia elektrycznego w porze nocnej oraz w porze dziennej, oraz wtedy, gdy naturalne oświetlenie dzienne jest niewystarczające i jest zbyt słabe natężenie oświetlenia. Normy przewidują, że oświetlenie powinno umożliwiać stopniową adaptację wzroku przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca wykonywana jest w ciemności oraz określają maksymalne różnice natężenia oświetlenia w sąsiadujących z sobą pomieszczeniach, a także maksymalne różnice pomiędzy oświetleniem stanowiska pracy i jego najbliższym otoczeniem. Szczegółowe normy oświetlenia zawiera opublikowana w 2012 r. Polska Norma PN EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
Przykładowe normy natężenie oświetlenia
Minimalne oświetlenie pozwalające rozpoznać rysy twarzy to 20 lx (luksów). W sypialni wystarczy natężenie 250 lx, ale już do czytania potrzeba 500 lx. Tyle samo światła musimy zapewnić nad blatem roboczym w kuchni. Do ogolenia się lub zrobienia makijażu w łazience potrzeba co najmniej 600 lx. Precyzyjne są normy dotyczące różnych miejsc pracy i zawodów. W przypadku czynności niewymagających dużej precyzji takich jak kucie, przygotowanie materiałów, zgrubny montaż, mycie lub suszenie wystarczy 200 lx. Tyle samo wystarczy w szatni, stołówce lub toalecie. Do prania, sortowania, mielenia, układania towaru na półkach lub pakowania potrzeba 300 lx. W gabinecie lekarskim, 500 lx niezbędne jest w izbie chorych, laboratorium, aptece, drukarni, czytelni, kuchni, u fryzjera lub przy kasie sklepowej. 750 lx wymaga kreślenie techniczne i szycie ręczne. 1000 lx potrzebuje zegarmistrz, optyk, malarz lub fotograf, 1500 lx elektronik, a 2000 lx grawer. Najnowsze normy określają nie tylko normy natężenia oświetlenia, ale również normy dotyczące luminancji, czyli wrażenia wzrokowego polegającego na odbieraniu przez oko światła odbitego od przedmiotów. Dla pomieszczeń roboczych wymaga się równomiernej luminancji otoczenia oraz tego, żeby otoczenie nie odbijało więcej światła niż sam przedmiot lub miejsce pracy.
Czym i jak zmierzyć natężenie oświetlenia?
Do pomiaru natężenia oświetlenia służą proste urządzenia zwane światłomierzami, luksomierzami lub luksometrami. Pomiar natężenia oświetlenia elektrycznego powinien być wykonywany w takich warunkach, by wyeliminować wpływ światła dziennego, czyli w nocy lub przy szczelnie zasłoniętych oknach. Podczas pomiaru należy zadbać o to, żeby nikt nie przesłaniał drogi między źródłem światła i luksomierzem. W sytuacji, gdy źródłem światła jest świetlówka, należy odczekać 30 minut, żeby mogła się w pełni rozżarzyć. Oświetlenie korytarzy mierzy się, kładąc przyrząd na podłodze. Oświetlenie stanowisk siedzących w biurze lub szkole mierzy się na wysokości 85 cm od podłogi, prostopadle do źródła światła. W celu sprawdzenia, czy w mieszkaniu mamy odpowiednie natężenie oświetlenia nie trzeba kupować specjalistycznych urządzeń pomiarowych. Przybliżone dane pozwoli nam uzyskać nawet zwykła darmowa aplikacja na smartfonie.
Przeczytaj także, jakie są normy oświetlenia na stanowisku biurowym.
Dodaj komentarz